Wzór zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przeciwko zwierzęciu

Na gruncie u.o.z. przestępstwa przeciwko zwierzętom to:

1. zabicie zwierzęcia (art. 35 ust. 1 u.o.z.):
   • którego nie można zabijać (zwłaszcza zwierzęcia domowego);
   • które można pozbawić życia, ale dochodzi do tego w sposób niezgodny z przepisami (np. zabicie krowy w sposób sprzeczny z u.o.z.);
2. znęcanie się nad zwierzęciem (art. 35 ust. 1a u.o.z.).

Ponadto oba te przestępstwa można popełnić w typie kwalifikowanym, czyli zaostrzającym odpowiedzialność karną, gdy dokonuje się znęca się nad zwierzęciem ze szczególnym okrucieństwem (art. 35 ust. 2 u.o.z.). Zgodnie z ustawowym słowniczkiem szczególne okrucieństwo oznacza przedsiębranie przez sprawcę działań charakteryzujących się drastycznością form i metod, a zwłaszcza działanie w sposób wyszukany lub powolny, obliczony z premedytacją na zwiększenie rozmiaru cierpień i czasu ich trwania (art. 4 pkt 12 u.o.z.).

Gdy mamy podejrzenie zabicia zwierzęcia

Odebranie zwierzęciu życia może być potraktowane jako przestępstwo w dwóch sytuacjach:

1. gdy dotyczy zwierzęcia, wobec którego obowiązuje zakaz zabijania;
2. gdy dotyczy zwierzęcia, którego uśmiercanie prawo co prawda dopuszcza, ale sposób tego uśmiercenia jest niezgodny z przepisami.

Znamiona przestępstwa zabicia zwierzęcia to:

1. przedmiot ochrony – życie zwierzęcia, a dokładniej ochrona życia zwierzęcia przed zabiciem go bez dozwolonej prawnie przyczyny oraz ochrona zwierzęcia w związku z jego dozwolonym prawnie uśmiercaniem (prawne standardy odbierania życia zwierzęciu);
2. podmiot przestępstwa – co do zasady przestępstwo powszechne;
3. strona przedmiotowa – odebranie życia zwierzęciu;
4. strona podmiotowa – umyślność, zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym, czyli gdy sprawca przewiduje popełnienie przestępstwa i godzi się na to (w przeciwieństwie do przestępstwa

Gdy mamy podejrzenie znęcania się nad zwierzęciem

Podobnie jak przy przestępstwie zabicia zwierzęcia, o tym, że znęcanie się nad zwierzęciem jest przestępstwem, stanowi art. 35 ust. 1a u.o.z., ale jego wyjaśnienie znajduje się w art. 6 ust. 1a i ust. 2 u.o.z.

Definicja znęcania się nad zwierzęciem zbudowana jest dwustopniowo:

1. określa ogólną definicję znęcania się (jako zadawanie bólu lub cierpienia albo świadome dopuszczanie do tego);
2. wymienia w 19 punktach przykłady tych czynów, czyli jest to katalog otwarty, a zatem inne zachowania, o ile spełniają ogólną definicję „znęcania się” także mogą być potraktowane jako przestępstwo.

Znamiona przestępstwa znęcania się nad zwierzęciem to:

1. przedmiot ochrony – zdrowie zwierzęcia;
2. podmiot przestępstwa – co do zasady przestępstwo powszechne;
3. strona przedmiotowa – powodowanie bólu lub cierpienia;
4. strona podmiotowa – umyślność w zamiarze bezpośrednim.

Kto może złożyć zawiadomienie o podejrzeniu przestępstwa?

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa może złożyć każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, a nawet ma do tego społeczny obowiązek (art. 304 § 1 Kodeksu postepowania karnego). Należy pamiętać, że choć zawiadomienie może złożyć każdy, to już działać w charakterze pokrzywdzonego może tylko „właściciel” zwierzęcia (jeśli to nie on zabił lub znęcał się nad zwierzęciem) lub organizacja społeczna, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt – zgodnie z art. 39 u.o.z. W związku z tym kolejne czynności w sprawie, w tym wnioski dowodowe, składać będzie zazwyczaj organizacja, dlatego warto powiadomić działająca lokalnie organizację prozwierzęcą o złożeniu takiego zawiadomienia, zwłaszcza, że ma ona również uprawnienia do interwencyjnego odebrania zwierzęcia w trybie art. 7 ust. 3 u.o.z., dzięki czemu może oddzielić zwierzę od potencjalnego sprawcy, aby zapobiec dalszej przemocy.

Do jakiego podmiotu należy skierować zawiadomienie?

Zawiadomienie należy skierować do jednostki, na terenie której popełniono przestępstwo. W praktyce zawiadomienie składane na piśmie najlepiej zaadresować do Prokuratury Rejonowej, a w formie ustnej w Komendzie Rejonowej Policji. Z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej sporządza się protokół. Lepiej jednak złożyć takie zawiadomienie na piśmie, co ma kilka zalet:

1. pozwala na większą kontrolę nad treścią pisma niż przy protokole z przyjęcia ustnego zawiadomienia,
2. można wprowadzić fragmenty uzasadniające pod kątem prawnym, dlaczego to zachowanie, które zgłaszasz, wypełnia znamiona przestępstwa z u.o.z.,
3. daje to możliwość popierania konkretnych twierdzeń dowodami, wzmacniając Twoją wiarygodność i argumentację.

Jak napisać dobre zawiadomienie?

Bardzo istotne pozostaje, aby złożone pismo zawiadamiające o podejrzeniu popełnienia przestępstwa sporządzone było rzetelnie pod względem opisu stanu faktycznego, wskazaniem dowodów oraz – o ile to możliwe – powołaniem przepisów, a także korzystnych z punktu widzenia danej sprawy orzeczeń sądowych czy opracowań naukowych. Można w tym zakresie skorzystać z ekspertyzy Zapobieganie i ściganie czynów zabronionych z ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (przestępstwa i wybrane wykroczenia). Ekspertyza dla gminy, policji i organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, sporządzona w ramach projektu „Poprawa standardów opieki nad zwierzętami w Gminie Łomianki” opracowanej przez Kancelarię w ramach współpracy z Fundacją Ochrony Zwierząt w Łomiankach [link].

W uzasadnieniu zwięźle opisz stan faktyczny i podaj dowody na poparcie swoich twierdzeń, jeśli nimi dysponujesz. Wzór dobrze pokazuje, jaki jest schemat pisania takiego uzasadnienia, jednak warto przedstawić ogólne zasady jego sporządzania, ponieważ stan faktyczny w Twojej sprawie może wymagać modyfikacji wzoru.

1. Pamiętaj, że przepisy operują określonymi znamionami (jak art. 6 ust. 2). W każdym piśmie opisuj stan faktyczny zawsze ukierunkowując go na myślenie o tych znamionach.
2. W związku z powyższym, powołując dowody (zdjęcia, filmy, dokumentacje medyczne, opinie behawioralne), wybierz z nich to, co jest ważne i odnoś to do przepisów. Wyeksponuj to, co wynika z dowodów i jest najistotniejsze z perspektywy znamion określonych w przepisach. Wymień okoliczności wynikające z dowodów (np. skrajnie zaniedbany kojec, brudna woda w misce, zwierzę osowiałe itp.) i podsumuj, np. „powyższe świadczy o niewątpliwym cierpieniu/o utrzymywaniu zwierzęcia w stanie nieleczonej choroby/o tym, że właściciel musiał mieć świadomość, że zwierzę jest chore”. Należy zawsze tak opisać stan faktyczny i poprzeć go dowodami, by można go było podsumować w odniesieniu do konkretnych znamion ustawowych za pomocą języka z ustawy. Resztę okoliczności, która nie jest istotna dla sprawy, pomiń, ponieważ ich szczegółowe referowanie rozprasza przekaz.
3. Relacja twierdzeń do dowodów musi być klarowna i dynamicznie referowana. Jeśli wiadomo, że należy wykazać, że zwierzę znajdowało się w niewłaściwych warunkach bytowania, opisz te warunki i wskaż, dlaczego uznajesz je za niewłaściwe, a następnie przywołaj dowody na to. Każde twierdzenie zmierza do wykazania znamienia i powinno być skorelowane z dowodami.

Warto posługiwać się poniższym schematem przy pisaniu uzasadnienia:

1. Bardzo krótko (jedno lub dwa zdania) opisz, z jakim zdarzeniem mamy do czynienia.
2. Wskaż podstawę prawną dla oceny tego zdarzenia i wymień najważniejsze znamiona.
3. Mając na uwadze każdą z wymaganych do wykazania znamion, opisz okoliczności, wyjaśniając, dlaczego spełniają poszczególne znamiona. Pamiętaj o skorelowaniu z nimi dowodów.
4. Dokonaj oceny prawnej (np. „Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, że w sprawie wypełnione zostały wszystkie ustawowe znamiona znęcania się nad zwierzęciem”) i – w miarę możliwości – rozwiń kwestie prawne poprzez przywołanie dodatkowych przepisów, orzecznictwa, doktryny, starając się w miarę na bieżąco wskazywać, jakie mają one znaczenie dla analizowanej sprawy.

W uzasadnieniu warto odpowiedzieć na poniższe pytania:

1. Co się stało?
2. Kiedy i gdzie to miało miejsce?
3. Kto popełnił czyn?
4. Jakie były okoliczności (na czym polegało znęcanie się lub jak zabito zwierzę)?
5. Jakie są dowody na powyższe okoliczności? Kto był świadkiem?

Orzeczenia sądowe, które warto przywoływać

Poniżej znajdziesz kilka najważniejszych orzeczeń, na które warto powoływać się przy pisaniu uzasadnienia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

1. Znęcanie się nad zwierzęciem to świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień

Wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2009 r., V KK 187/09, LEX nr 553896:
Dopuszczanie polega w praktyce na nie przeciwdziałaniu, czyli przyzwoleniu i jest świadome, gdy sprawca zdaje sobie sprawę z następstw swego zachowania się, czyli że inna osoba zachowa się w jakikolwiek sposób wskazany w ust. 2 art. 6.

Wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2009 r., V KK 187/09, LEX nr 553896:
Użyte w tej definicji sformułowanie pozwala na jednoznaczne przyjęcie, iż za przestępstwo znęcania się nad zwierzętami odpowiada nie tylko osoba, która osobiście zadaje ból lub cierpienie zwierzęciu, ale również ten, kto świadomie dopuszcza do zadawania przez inną osobę bólu lub cierpienia zwierzęciu.

2. Zamiar odnosić należy do czynności sprawczej, a nie do woli spowodowania bólu lub cierpienia

Wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2009 r., V KK 187/09, LEX nr 553896:
Przestępstwo znęcania się nad zwierzętami określone w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt może być popełnione tylko umyślnie i to wyłącznie z zamiarem bezpośrednim. Użyte w definicji z art. 6 ust. 2 tej ustawy sformułowanie pozwala na jednoznaczne przyjęcie, iż za przestępstwo znęcania się nad zwierzętami odpowiada nie tylko osoba, która osobiście zadaje ból lub cierpienie zwierzęciu, ale również ten, kto świadomie dopuszcza do zadawania przez inną osobę bólu lub cierpienia zwierzęciu. Znęcaniem się jest natomiast każde z wymienionych w art. 6 ust. 2 ustawy sposobów bezpośredniego postępowania w stosunku do zwierzęcia, które muszą być objęte zamiarem bezpośrednim sprawcy, zamiar odnosi się więc do samej czynności sprawczej, a nie do spowodowania cierpień lub bólu.

Uchwała Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2023 r., II ZIZ 4/23, LEX nr 3576130:
Przestępstwo znęcania nad zwierzętami może zostać popełnione jedynie z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim, przy czym zamiar ten należy odnosić do samej czynności sprawczej, a zatem danego zachowania (działania albo zaniechania sprawcy). Dla bytu przestępstwa nie jest konieczna wola sprawcy nakierowana bezpośrednio na chęć wyrządzenia krzywdy zwierzęciu, lecz jedynie wola dokonania określonego zachowania wobec zwierzęcia, np. niekarmienia lub zamykania w ciasnym ciemnym pomieszczeniu.

3. Otwarty katalog przykładów z art. 6 ust. 2 u.o.z.

Wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2009 r., V KK 187/09, LEX nr 553896:
Wykaz zamieszczony w ust. 2 art. 6 ustawy o ochronie zwierząt, przedstawia typowe wypadki znęcania się. W przepisie tym zawarta jest jednakże otwarta definicja znęcania się na zwierzętami, na co wskazuje użyty w tym przepisie zwrot „w szczególności”. Należy więc uznać, że za znęcanie się nad zwierzętami może być uznane każde zadawanie, lub dopuszczenie do zadawania bólu lub cierpienia nawet, gdy zachowanie to nie zostało wymienione wprost w żadnym z punktów tego przepisu, który jednakże przedstawia typowe wypadki znęcania się.

Wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2009 r., V KK 187/09, LEX nr 553896:
Wykaz zamieszczony w ust. 2 art. 6 ustawy o ochronie zwierząt, przedstawia typowe wypadki znęcania się. W przepisie tym zawarta jest jednakże otwarta definicja znęcania się na zwierzętami, na co wskazuje użyty w tym przepisie zwrot „w szczególności”. Należy więc uznać, że za znęcanie się nad zwierzętami może być uznane każde zadawanie, lub dopuszczenie do zadawania bólu lub cierpienia nawet, gdy zachowanie to nie zostało wymienione wprost w żadnym z punktów tego przepisu, który jednakże przedstawia typowe wypadki znęcania się.

Do pobrania: wzór zawiadomienia wraz z instrukcją

• Wzór zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa_pdf
• Wzór zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa_docx